T.C. Mevzuatında Ekoturizm ve Kırsal Turizm

 

Doğaya Dönüşün Hukuki Zemini  

 

Türkiye’de ekoturizm ve kırsal turizm, sadece doğaya dönüşün değil, mevzuata dayalı sürdürülebilir kalkınmanın da araçlarıdır.
Her iki kavram da çevreye duyarlı yatırımları, kırsal yaşamın korunmasını ve yeni nesil turizm modellerinin gelişmesini teşvik eder.

Bu nedenle, doğru uygulama ve profesyonel rehberlikle ele alındığında, Köyden Başla gibi projeler bölgesel kalkınma için güçlü bir model oluşturur.

Ekoturizm terimi, Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın Çevre Düzeni Planlarında ve imar planlarında belli bir şekilde düzenlenen arazi kullanımını tarif etmektedir.
Belirli fiziksel, doğal, kültürel ve sosyal şartları sağlayan bölgelere has bir kalkınma modeli geliştiren turizm çeşidinin yer aldığı imar alanlarını gösteren bir terimdir.

Kırsal Turizm terimi ise Kültür ve Turizm Bakanlığı mevzuatında bir tesis türünü ifade eder.
Bu tesisler, kırsal bölgelerde, dağ veya yaylalarda kurulan; yönetimi basit, konaklama olanağı yanında bulunduğu bölgedeki kırsal hayatı deneyimleme imkânı sağlayan yapılardır.
Bu yapılarda ana malzeme olarak yöresel inşaat malzemeleri kullanılır.

Kısacası, ekoturizm planlama ölçeğinde bir arazi kullanım türü iken, kırsal turizm tesisleşme ölçeğinde bir konaklama biçimidir.

Genel Kavramlar ve İlgili Mevzuat

Ekoturizm kavramı bölgemizde geniş kitlelerce ilk kez 05.06.2015 tarihli “Balıkesir Çanakkale Planlama Bölgesi, 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planı” ile duyuldu.

Plan bağlantısı: http://bit.ly/43JDi5Q

Plan hükümleri: http://bit.ly/4nMRK4x

Plan açıklama raporu: http://bit.ly/3Wty22o

Bu plan, tarım, sanayi, turizm ve hizmet odaklı gelişen Balıkesir ve Çanakkale illerinde hızlı mekânsal değişime bağlı olarak ortaya çıkan nüfus hareketlerine yanıt verebilmek amacıyla hazırlandı.
Plan, 2040 yılı hedef alınarak, bölgenin sahip olduğu doğal, tarihi ve kültürel değerlerin korunması ile kalkınma dengesini gözetmeyi amaçladı.

Aynı zamanda hızlı ve kontrolsüz kentleşmeyi önlemeyi, sektörel planlama kaynaklı sorunları azaltmayı, ekolojik dengeyi korumayı ve sürdürülebilir bir çevre oluşturmayı hedefledi.

Plan, 14.06.2014 tarihli ve 29030 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Mekânsal Planlar Yapım Yönetmeliği’ne dayanılarak hazırlanmıştır.

Mekânsal Planlar Yapım Yönetmeliği: http://bit.ly/3LgJhsw

Bu aşama, ekoturizmin yasal çerçevesini oluşturur: Çevre planlamasında sürdürülebilirliği temel alır.

Kırsal Turizm ve İlgili Yönetmelikler

Balıkesir-Çanakkale Planı’ndan dört yıl sonra, Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından hazırlanan “Turizm Tesislerinin Niteliklerine İlişkin Yönetmelik” 01.06.2019 tarihli ve 30791 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi.

Yönetmelik: http://bit.ly/43wUJqg

Bu yönetmelik, Türkiye’deki tüm turizm çeşitlerini tanımlar ve belirlenen kriterlere göre sınıflandırır. Kırsal Turizm Tesisleri tanımı 6. bölümde yer alır.
Yönetmelik ayrıca; turizm belgelerinin türleri, yönetim ve işletme şartları, tanıtım, bilgilendirme ve fiyat tarifeleri gibi konularda ayrıntılı hükümler içerir.

Yönetmeliğin uygulanmasıyla ilgili detaylar ise 27.11.2019 tarihli ve 30961 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan “Turizm Tesislerinin Niteliklerine İlişkin Yönetmeliğin Uygulanmasına Dair Tebliğ” ile açıklanmıştır.

Tebliğ: http://bit.ly/43BJe0J

Madde 5, Fıkra (4): Konaklama tesisleri için başvurunun, konaklama tesisinin türüne uygun işyeri açma ve çalışma ruhsatı ile yapılması gerekir. Tatil köyleri ve butik oteller için işyeri açma ve çalışma ruhsatının, talep edilen tür veya “otel” türü için düzenlenmiş olması yeterlidir.
Özel konaklama tesisleri ile kırsal turizm tesisleri için ruhsatın herhangi bir konaklama türünde düzenlenmiş olması yeterlidir.

Bu düzenleme, kırsal turizmin şehir otellerinden farklı ama resmi olarak tanımlanmış bir statüye sahip olduğunu gösterir.

Ekoturizmin Bölgede Uygulanma Şekli

Balıkesir-Çanakkale Planlama Bölgesi 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planı, plan hükümlerinde “ekoturizm alanlarını” şöyle tanımlar:
Doğal ve kültürel değerleri koruyarak, bu alanlarda ve çevresinde yaşayan nüfusun sosyo-ekonomik gelişimi için kaynak yaratabilen, doğal yaşama aktif katılımın sağlandığı çevreye duyarlı alanlardır.

Aynı planın Özel Hükümler 8.16. maddesi ekoturizm sahalarının uygulama esaslarını belirler:
Ekoturizm alanlarında, Turizm Tesislerinin Niteliklerine İlişkin Yönetmelik hükümlerine uygun, ekolojik yapı ile bütünleşen kırsal turizm tesisleri ile bunlara hizmet veren spor tesisleri, satış üniteleri ve sosyal donatı alanları yer alabilir.

Bu alanlarda yer alacak yapılar, yönetmelik uyarınca “kırsal turizm tesisleri” olarak belgelendirilecektir.

Alanların doğal yapısının korunması, geleneksel mimariye uyulması ve faaliyet türü ile yapı niteliklerinin Kültür ve Turizm Bakanlığı ilke kararları doğrultusunda belirlenmesi esastır.

Eko/Kırsal/Agro Turizm İlke Kararları (21.01.2025): http://bit.ly/43BJi0t

Bu kararlara göre; yatırıma başlamadan önce Turizm Yatırım Belgesi almak gerekir. Bu belge, yatırımın türü, sınıfı ve süresini gösterir.
Belge, imar planı değişikliğine dayanak oluşturmaz ancak tesisin resmi kaydını sağlar.
Turizm İşletme Belgesi ise yatırım tamamlandıktan sonra, işyeri açma ruhsatı alındıktan sonraki 6 ay içinde temin edilmelidir.
Belirtilen sürelerde belge alınmazsa ruhsatın iptal edileceği açıkça belirtilmiştir.

Bu aşama, ekoturizm yatırımlarının yalnızca çevreye duyarlı değil, aynı zamanda hukuken düzenlenmiş bir süreç olduğunu gösterir.

Uygulama ve Uzmanlık Gereksinimi

-Plan hükümleri değişmeden önce onaylanan ekoturizm amaçlı imar planları, onay tarihindeki plan hükümlerine göre yürürlükte kalır.
-Dolayısıyla bir ekoturizm arsası üzerinde işlem yapılırken, hem mevcut düzenlemelere hem de önceki plan hükümlerine dikkat edilmelidir.
-Yanlış bir idari adım ya da tasarım, yatırımcının hak kaybına yol açabilir.

Bu nedenle, her ekoturizm projesi mutlaka uzman kişi ve kuruluşların rehberliğinde yürütülmelidir.